Wiadomoṡci

Szczegóły

Utworzono: wtorek, 01, grudzień 2020 17:39

Odsłony: 4602

 Mikołajki - tradycje i zwyczaje

Mikołajki – tradycyjna, polska nazwa święta ku czci świętego Mikołaja, biskupa Miry, obchodzonego 6 grudnia w katolicyzmie i prawosławiu. Do XIX wieku był to na ziemiach polskich dzień wolny od pracy. W 1969 roku w Kościele katolickim zniesiono święto, jest to już tylko tzw. wspomnienie dowolne.

 Trochę historii ...

 Od IX wieku Mikołaj był wielbiony w chrześcijaństwie wschodnim i zachodnim jako święty i cudotwórca. Spisany w Bizancjum Żywot Mikołaja pióra archimandryty Michała z IX wieku przekazuje, że już w tym czasie 6 grudnia obchodzono w Konstantynopolu święto Mikołaja, które traktowano jako godne przygotowanie do Bożego Narodzenia. Liczne, poświadczone przez Kościół cuda sprawiły, że na Zachodzie jego wspomnieniu nadano również rangę święta. Najstarszy o tym przekaz pochodzi z akt synodów w Neapolu z lat 821 i 842. Na synodzie w Oksfordzie z 1222 roku podniesiono rangę tego święta w kalendarzu do najwyższej.

 Już w X wieku w Mikołajki wystawiano dramaty liturgiczne dla dzieci, opowiadające historię świętego, które w późnym średniowieczu staną się niezwykle popularne w całej Europie. Część badaczy sądzi, że zwyczaj wręczania prezentów związany był początkowo z tymi przedstawieniami. Inni wskazują na XII-wieczne przekazy ze środkowej Francji, które informują, że w wigilię święta Mikołaja zakonnice roznosiły prezenty dla dzieci z biednych rodzin i zostawiały je wieczorem pod drzwiami. W paczkach znajdowały się pomarańcze i orzechy.

 Kult świętego był tak popularny, że od XVI wieku w kalendarzach protestanckich zachowano przy 6 grudnia zapis o wspominaniu tego dnia Mikołaja. Nazwę święto zastąpiono w nich Dniem Mikołaja. W XVII-wiecznych niemieckich pismach protestanckich wyrażano zaniepokojenie zwyczajem wręczania dzieciom prezentów przez świętego biskupa. Niektórzy duchowni luterańscy uważali to za przejaw odrzucanego przez protestantów kultu świętych i proponowali, aby upominki przynosiło Dzieciątko Jezus w Boże Narodzenie. To najstarszy ślad próby przeniesienia zwyczaju wręczania dzieciom prezentów z wigilii 6 grudnia na wigilię Bożego Narodzenia.

 Sobór Watykański II zarządził rewizję kultu świętych w Kościele katolickim. Powołano komisję złożoną z teologów i historyków, która miała zaproponować usunięcie świąt tych postaci, których istnienia nie sposób było udowodnić. Zakwestionowała ona historyczność Mikołaja, co wywołało ożywioną dyskusję, w której znaczna część hierarchii i wiernych stanęła w obronie kultu świętego. Papież Paweł VI zdecydował się na rozwiązanie kompromisowe. W opublikowanym w 1969 roku Calendarium Romanum zniósł święto 6 grudnia i postanowił, że tego dnia będzie obchodzone tzw. wspomnienie dowolne. Z kalendarza usunięto również średniowieczne teksty hagiograficzne poświęcone Mikołajowi, pozostawiając krótką notatkę opartą na Stratelatis z VI wieku. W motu prioprio Mysterii Paschalis Paweł VI uzasadnił: aby wprowadzić w życie postanowienia Soboru Powszechnego, usunięto z kalendarza ogólnego imiona niektórych świętych; zezwolono, aby wspomnienia pewnych świętych obchodzono według uznania i aby przywrócono ich kult, ograniczony do ich własnych krajów.

W średniowiecznej Europie zachodniej uważano świętego Mikołaja za patrona dzieci. W niektórych miastach odnotowano w źródłach zwyczaj wybierania w Mikołajki dziecięcego biskupa, który symbolicznie przejmował władzę. W XVI wieku na wyspach brytyjskich pojawił się rytuał wynoszenia tego dnia dyrektora ze szkoły i przejmowania władzy przez uczniów. Przetrwał on w niektórych regionach kilka stuleci.

Przetrwał on w niektórych regionach kilka stuleci.

 Zbliżone do współczesnych zwyczaje mikołajkowe są udokumentowane od XV wieku w źródłach polskich, czeskich, austriackich, holenderskich, belgijskich i niemieckich. Święty Mikołaj pełnił w nich rolę osoby przynoszącej prezenty z okazji własnego święta. Jego atrybutami były siwa broda, pastorał, mitra oraz długa, czerwona szata biskupia. Wieczorem 5 grudnia obdarowywał owocami, orzechami, ciastkami czy cukierkami dobrze zachowujące się dzieci. Niegrzeczne uderzał pastorałem. Gdy nie pojawiał się osobiście, dzieci starały się przekazać, że czekają na prezenty, na różne sposoby. Z Holandii zachowały się zapisy o wystawianiu butów przy kominku. W Czechach dzieci wieszały skarpety na ramach okiennych, a w Austrii kładły buty na parapecie.

Współcześnie ...

W Polsce, nocą z 5 na 6 grudnia, podkłada się dzieciom prezenty pod poduszką, drobne upominki, małe zabawki a przede wszystkim słodycze, złote orzechy i  umieszcza się je w buciku lub w dużej skarpecie. To wręczanie prezentów 6 grudnia jest praktykowane z powodu opowieści, która istnieje już od X wieku. Jest to średniowieczna historia życia biskupa z Miry, który w dniu 6 grudnia wręczał dzieciom prezenty oraz dbał o najbardziej potrzebujących. Obecnie mikołajki to kontynuowanie tej tradycji, ale w nieco zmieniony sposób.

W wielu szkołach wymieniania się drobnymi prezentami z wcześniejszym losowaniem „swojego mikołajka” czy „swojej mikołajki” /czyli osoby, którą się obdaruje/. W XIX i XX wieku obdarzający dzieci podarkami w swoje święto Mikołaj został przekształcony w baśniową postać rozdającą prezenty w Boże Narodzenie, wykorzystywaną w kulturze masowej.

Prawdziwy Święty Mikołaj, biskup Miry urodził się w Licji w Azji Mniejszej około roku 280. Już jako młody człowiek odznaczał się pobożnością i został wyświęcony na prezbitera. Przez całe życie był człowiekiem bardzo skromnym, a swój majątek rozdawał biednym. Zmarł 6 grudnia około roku 345. Jego osoba, nie ma tak naprawdę nic wspólnego z grubaskiem, z białą, długą brodą w czerwonym kożuchu. Taki wizerunek Mikołaja powstał w latach 20-tych na zlecenie koncernu Coca-Cola i został wchłonięty przez kulturę masową.

Uważa się, że współczesny Święty Mikołaj mieszka z grupą elfów w Laponii lub gdzieś na biegunie północnym. By się o tym przekonać, listy z życzeniami do świętego Mikołaja dzieci z całego świata mogą wysyłać do trzech urzędów pocztowych –  Norwegii, Finlandii lub Kanady.

Oto adresy:

Julenissen's Postkontor, Torget 4,

1440 Drobak, Norwegia

Santa Claus, Arctic Circle,

96930 Rovaniemi, Finlandia

Santa Claus, North Pole,

Canada, H0H 0H0

Prezenty z okazji Mikołajek wręczają sobie również dorośli. Jest to okazja do sprawienia bliskim osobom drobnej przyjemności i wymienienia się życzeniami.

Legendy

Zwyczaj wręczania prezentów w Mikołajki wywodził się ze średniowiecznych legend o życiu świętego Mikołaja, które stały się bardzo popularne dzięki przedstawieniom wystawianym od X wieku 6 grudnia. Najbardziej znana była, spisana w pierwszej połowie IX wieku w Konstantynopolu przez archimandrytę Michała, opowieść o trzech córkach.

Zgodnie z nią młody Mikołaj, jeszcze przed wyborem na biskupa, miał chciwego i bogatego sąsiada, który drwił z pobożności świętego. Bóg ukarał sąsiada i sprawił, że stracił majątek oraz popadł w skrajną biedę. Gdy nie miał już z czego utrzymać rodziny, postanowił sprzedać swoje trzy córki, ponieważ nikt nie chciał ich poślubić bez otrzymania stosownego posagu. Mikołaj, po długich rozważaniach tekstów Pisma Świętego i modlitwie, postanowił uratować cnotę dziewcząt. Trzykrotnie, pod osłoną nocy, wrzucał przez okno pieniądze przeznaczone na posag dla każdej kolejnej siostry. Gdy sąsiad wyprawił już dwa wesela, postanowił dowiedzieć się, skąd biorą się tajemnicze pieniądze. Czuwał całą noc i ze zdumieniem odkrył, że to pogardzany przez niego Mikołaj wrzuca po raz trzeci pieniądze przez okno. Podziękował mu zawstydzony i postanowił zmienić swoje życie na zgodne z przykazaniami.

Mikołajki  w  innych krajach

Zwyczaj obchodzenia mikołajek nie istnieje jedynie w Polsce. Praktykuje się go również w innych krajach, choć nieco inaczej, niż u nas. W tym wyjątkowym dniu dzieci dostają prezenty niezależnie od szerokości geograficznej. W każdym kraju otrzymują je jednak od kogoś innego:

 •          we Francji jest to świecki Pere Noel

•          w Szwecji skrzat Jultomte, w Holandii – Sinterklass

•          w Chinach zaś prezenty przynosi Staruszka Bożonarodzeniowa

•          w Rosji Dziadek Mróz (dopiero w Nowy Rok)

•          we Włoszech prezenty rozdaje wiedźma Befana w Święto Trzech Króli

•          w Danii dzieci obdarowuje Julemanden (Świąteczny Człowiek)

•          w Grecji zaś to nie św. Mikołaj przynosi dzieciom prezenty, lecz św. Bazyli Wielki (1 stycznia)

•          w Chinach- Shengdan Laoren

•          w Anglii Father Christmas

•          na Hawajach Kanakaloka

•          w Hiszpanii Los Reyes Magos

•          w Japonii Santa Kurohsu

•          na Węgrzech Karácsony Apó.

 Inne są również daty wręczania podarków – dzieci w Belgii otrzymują prezent już 5 grudnia, podobnie jest w Holandii. W Stanach Zjednoczonych Dzień Świętego Mikołaja przypada w adwentową niedzielę, która jest najbliżej 6 grudnia. W Hiszpanii, Czechach i Słowacji, tak jak u nas, dzieci otrzymują prezenty 6 grudnia.

/Źródło: Onet/

Prezenty z okazji Mikołajek wręczają sobie również dorośli. Jest to okazja do sprawienia bliskim osobom drobnej przyjemności i wymienienia się życzeniami. Zachęcamy do podtrzymania naszej tradycji!